De Zweedse televisieserie Äkta människor (vertaald: Echte mensen) uit 2012 laat zien hoe de maatschappij zich moet aanpassen na de komst van commerciële androïden. In de serie worden de hubots (HUman roBOTS) geprogrammeerd voor rollen als magazijnmedewerker of onderhoudsmonteur. Sommigen omarmen de hubots, terwijl anderen een flinke afkeer hebben en bang zijn dat de hubots zich evolueren, waardoor de mensheid vervangen wordt.
Herkent u dit? Robots pikken onze banen in! Het is een angst van veel mensen als het gaat om het automatiseren van taken. Het klinkt al heel anders wanneer we stellen dat robots worden ingezet om de mens te assisteren door bepaalde taken over te nemen. De tegenstelling tussen de voorstanders en tegenstanders is interessant. Dat de voortschrijdende technologie robots voort zal brengen is onontkoombaar, maar hoe gaan we om met die robotisering van de samenleving?
De mens heeft altijd gebruik gemaakt van hulpmiddelen om bepaalde doelen te bereiken. Een speer om te jagen, een rekenmachine om complexe berekeningen uit te voeren en een stoomtrein om goederen of personen te vervoeren naar verre bestemmingen. De mens heeft daarbij altijd het tempo aangehouden van de technologie: op het moment dat technologisch iets mogelijk maakt, wordt er gekeken naar welke praktische toepassingen er zijn. Het is daarom niet verwonderlijk dat steeds meer wordt gekeken naar de mogelijkheden van robots op de werkvloer en in de privésfeer.
In 1999 presenteerde Sony de AIBO, de eerste robothond voor consumenten. Deze robothond kon redelijk vloeiend bewegen, kende allerlei trucjes en beeldde emoties uit. Het was bijzonder, want de robot pikte signalen op en kon daar naar handelen: interacteren met de omgeving. Maar wat als die speelgoedtechnologie evolueert naar een geavanceerd apparaat dat in staat is om de mens te helpen? Het is al mogelijk om een stofzuigrobot in te zetten om de vloer te reinigen, maar wat zijn de mogelijkheden als dergelijke robots ook complexere taken kunnen overnemen, zoals sleutelen aan een installatie?
Het wordt spannend en interessant wanneer robots met ons kunnen communiceren en dus op basis van signalen zelf beslissen hoe te handelen. Utopie? Voorlopig wel, maar er wordt mee geëxperimenteerd. Er zijn al sociale robots die mensen met overgewicht helpen, blijkt uit een onderzoek van de universiteit van Massachusetts. Er wordt voorspeld dat over vijftien jaar machines de menselijke intelligentie voorbijstreven. Raymond Kurzweil, hoofd ontwikkeling bij Google, verwacht dat alles wat we nu nog als magie bestempelen, mogelijk wordt in een mens-machine beschaving.
Persoonlijk denk ik niet dat de mens vervangen kan worden: emotie, gedrag en creativiteit zijn unieke kenmerken van de mens die zich niet laten vangen in een model. Het inzetten van robots om ons te assisteren bij het uitvoeren complexe taken komt wel steeds dichterbij. Denk bijvoorbeeld aan een onderhoudsmonteur die wordt ingezet op gevaarlijke plekken. Wanneer een robot dat kan doen, kan de menselijke monteur vanaf een veilige afstand de werkzaamheden coördineren, waarbij mens en robot afstemmen wat de beste oplossing is. Dan wordt de inzet van techniek erg praktisch.
De intrede van de robot is de volgende stap in de evolutie. Is dat erg? Ik denk van niet. Wanneer robots worden ingezet om ons werk te doen, betekent het dat we daardoor minder zelf hoeven te werken. De eerste robots voor inspecties, schoonmaken en onderhoud bestaan al. Productiviteit wordt anders ingericht. Daarmee wordt de waarde van werk anders en krijgen mensen meer vrijheid om andere activiteiten te ontplooien.
Sommige activiteiten zijn nu eenmaal niet over te nemen door een robot. Dus worden we uiteindelijk vervangen? Vast niet. Zie de robot dus niet als een vijand, maar meer als een vriend. Tot op een bepaalde hoogte dan, want het lijkt me totaal niet gezellig om met een robot een biertje te drinken in het café.
